By Dr. Phan Minh Ngoc
On The Saigon Times, Oct 17, 2022
https://thesaigontimes.vn/phan-tich-du-bao-vi-mo-bi-loi-nhip/
Ngày 23/9, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chính thức tăng các lãi suất điều hành thêm 1 điểm %. Trước việc tăng lãi suất này, nhiều tổ chức nghiên cứu, phân tích vĩ mô, thị trường đã tỏ ra bất ngờ, lúng túng, bởi các phân tích, dự báo trước đó của họ đã nhận định NHNN không tăng lãi suất năm nay, hoặc trước quý 4, hoặc, nếu có, sẽ chỉ tăng ở mức khiêm tốn, không đến 1 điểm % như đã thấy. Hầu như không có báo cáo nào dự báo chính xác NHNN sẽ tăng lãi suất ngay trong quý 3 này, và, nếu có, thì ở mức độ 1 điểm % này.
Chẳng hạn, Maybank dự báo Việt Nam chỉ tăng lãi suất thêm 0,25 điểm % vào cuối năm nay (1). Tương tự, VnDirect “có đôi chút bất ngờ” về mức tăng 1 điểm % lãi suất điều hành, cao hơn so với dự báo trước đó của tổ chức này là 0,5 điểm % cho năm 2022. Chứng khoán Bản Việt (VCSC) thì cũng không khá hơn khi hồi đầu năm kỳ vọng trần lãi suất huy động kỳ hạn 1 tháng đến dưới 6 tháng sẽ chỉ tăng 0,5 điểm % lần lượt trong năm 2022 và 2023.
Một số chuyên gia, học giả thì “cập nhật” đánh giá của mình về động thái tăng lãi suất đã rồi của NHNN một cách vớt vát theo kiểu “tăng lãi suất điều hành thời điểm này là phù hợp” (3), “(việc tăng lãi suất) là một trong biện pháp hành động trước, đi trước một bước để sau này không phải đối mặt với những căng thẳng” (4).
Lãi suất (sớm) tăng là điều tất yếu, có thể khẳng định chắc chắn từ sớm
Một trong những bất cập, yếu kém chính của các loại phân tích, dự báo trên là đã thất bại trong việc nhìn thấy hành động tăng lãi suất điều hành của NHNN sớm là điều không thể tránh được.
Ngay từ cuối năm trước, trong khi mọi người vẫn dự báo một mặt bằng lãi suất thấp hơn trong năm 2022 để hỗ trợ phục hồi và tăng trưởng kinh tế, tác giả đã dự báo “ngược dòng” rằng: “Sự mạnh lên của đô la Mỹ và áp lực gia tăng giá cả sẽ buộc NHNN hầu như không còn lựa chọn nào khác ngoài thắt chặt trở lại chính sách tiền tệ của mình. Nhưng, mức độ thắt chặt trở lại có thể sẽ không quá lớn bởi NHNN không muốn gây ra một sự đổ vỡ trong nền kinh tế nội địa khi sự phục hồi còn chưa vững chắc. Do đó, lãi suất tiền đồng năm 2022 có chiều hướng sẽ tăng lên, tuy ở mức độ nhỏ, hoặc ít nhất thì sẽ khó có chuyện lãi suất sẽ giảm tiếp so với mức hiện nay” (5).
Tiếp theo đó, một mặt đã sớm nhận định, chỉ ra rằng xu hướng thắt chặt tiền tệ, tăng lãi suất của NHNN thực tế đã xảy ra ngay từ quý 1, mặt khác, tác giả đã phân tích lý do tại sao NHNN vẫn ngần ngại công khai về xu hướng thắt chặt tiền tệ này, tuy họ có thể biết rõ họ hầu như chẳng còn công cụ chính sách nào khác (6).
Để khẳng định lại việc NHNN cần thiết phải sớm công bố tăng lãi suất điều hành ngay từ lúc “bão giá” đã bắt đầu hoành hành ở Việt Nam trong các quý trước, tác giả đã mượn trường hợp chống lạm phát của Singapore để cho thấy chỉ có công cụ chính sách tiền tệ (tức nâng lãi suất) mới là giải pháp hữu hiệu để chống lạm phát, chứ không phải là các giải pháp hành chính, phi kinh tế, phi thị trường (7).
Đáng kể hơn, tác giả đã chỉ ra dấu hiệu rõ rệt của việc NHNN đã bắt đầu thắt chặt chính sách tiền tệ, nâng lãi suất từ hồi tháng 6 (8). Tuy nhiên, tại thời điểm đó, NHNN vẫn khẳng định “tiếp tục giữ nguyên các mức lãi suất điều hành”. Điều này làm cho nhiều tổ chức/cá nhân phân tích, dự báo (gồm các tổ chức/cá nhân nêu đầu bài) tin một cách khá… ngây thơ rằng chính sách tiền tệ sẽ không bị thắt chặt, và nếu có (nếu tăng lãi suất điều hành) thì chỉ diễn ra vào quý 4. Với các phân tích của mình, tác giả kết luận rằng NHNN sẽ phải sớm công bố nâng các mức lãi suất điều hành (tức là trước quý 4/cuối năm 2022 mà đa phần dự báo khác đưa ra).
Để củng cố thêm lập luận về hành động phải sớm tuyên bố nâng lãi suất điều hành của NHNN, tác giả đã phân tích lý do chính đằng sau mặt bằng lãi suất đã và đang tăng lên ở Việt Nam trong các tháng trước, mà cụ thể là do NHNN đã giảm cung tiền (M2) nhằm siết chặt chính sách tiền tệ trong nỗ lực giảm lạm phát và chặn đà tăng của tỷ giá (9).
Bài học
Như vậy, việc NHNN tăng lãi suất điều hành là điều hoàn toàn có thể dự báo sớm với xác suất hầu như tuyệt đối nếu các tổ chức/cá nhân hiểu rõ và bám chắc vào các nguyên lý tiền tệ và kinh tế học vĩ mô. Tất nhiên, không thể loại trừ ý thức thuần phục, không thoát khỏi nếp nghĩ rằng “người ta” đã nói vậy thì chắc là vậy làm cho họ không thể có khả năng, không dám đưa ra các dự báo ngược dòng dù có thể họ cũng có nhận biết được chút gì đó vô lý ở đây.
Không chỉ thất bại trong việc nắm bắt các xu hướng tất yếu, các phân tích, dự báo có trên thị trường còn gây thất vọng ở chỗ đã không kịp thời cập nhật, sửa đổi các dự báo, phân tích của mình khi các yếu tố, điều kiện thị trường đã thay đổi một cách rõ rệt, làm cho các dự báo của họ trở nên lỗi thời, sai lầm.
Chẳng hạn, cũng chuyện lãi suất trên thực tế đã tăng mạnh, không chỉ ở lãi suất huy động và cho vay của hệ thống ngân hàng thương mại, mà đặc biệt còn thể hiện qua lãi suất mà NHNN áp dụng với các ngân hàng thương mại trên thị trường mở và tín phiếu, hoặc lãi suất liên ngân hàng vốn đã tăng vọt tới dăm điểm % từ cả mấy tháng trước, thậm chí lên mức kỷ lục cả chục năm nay, lẽ ra những tổ chức đã may mắn dự báo đúng được việc NHNN sẽ điều chỉnh tăng lãi suất, nhưng lại chỉ dự báo mức tăng có 0,25 hoặc 0,5 điểm phần trăm như nêu trên cần phải thấy ngay rằng mức tăng theo dự báo của họ là quá nhỏ, không thể đúng trên thực tế để rồi thấy “có đôi chút bất ngờ” khi chuyện đã rồi!
Để cứu vãn uy tín, mang lại chút giá trị gia tăng nào đó, xin khuyến nghị rằng ít nhất thì các tổ chức/cá nhân đã và đang có các báo cáo phân tích, dự đoán về xu hướng lãi suất trong phần còn lại của năm và sang năm sau ở mức không thay đổi, hoặc có tăng chỉ ở mức khiêm tốn, ví dụ 0,5 điểm %, nên nhanh chóng sửa lại các dự báo này nếu không muốn bị rơi vào tình thế “bất ngờ” một lần nữa.
—-
(1) https://cafef.vn/ngan-hang-nha-nuoc-tang-lai-suat-chinh-sach-tien-te-binh-thuong-hoa-hau-dai-dich-20220923205652009.chn
(2) https://cafef.vn/nhnn-tang-lai-suat-quyet-liet-hon-du-bao-gioi-phan-tich-lo-bien-loi-nhuan-ngan-hang-bi-thu-hep-20220923120418971.chn
(3) https://cafef.vn/ts-truong-van-phuoc-viet-nam-tang-lai-suat-dieu-hanh-thoi-diem-nay-la-phu-hop-20220923071224417.chn
(4) https://cafef.vn/nang-lai-suat-viet-nam-rut-ra-bai-hoc-nhin-tu-cau-chuyen-cua-fed-20220923065911409.chn
(5) https://thesaigontimes.vn/trien-vong-kinh-te-the-gioi-va-viet-nam/
(6) https://phan-minh-ngoc.blogspot.com/2022/04/tang-lai-suat-cho-vay-ngan-hang-khong.html
(7) https://thesaigontimes.vn/kiem-che-lam-phat-hieu-dung-de-ky-vong-dung-va-hanh-dong-phu-hop/
(8) https://thesaigontimes.vn/lai-suat-dieu-hanh-chua-tang-nhung-chinh-sach-tien-te-da-bat-dau-that-chat/
